Jak wnieść oskarżenie prywatne? • Koszty postępowania • Prywatny akt oskarżenia

Prawo karne rozróżnia trzy rodzaje przestępstw ze względu na sposób ich ścigania:

  1. Przestępstwa publicznoskargowe. W tym przypadku sprawy są wszczynane i prowadzone z urzędu przez organy ścigania (policję, prokuraturę).
  2. Przestępstwa wnioskowe, które również mogą być prowadzone przez organy ścigania, ale dopiero po tym, jak osoba pokrzywdzona złoży odpowiedni wniosek o ściganie.
  3. Przestępstwa prywatnoskargowe. Wszczynane na podstawie prywatnego aktu oskarżenia, a pokrzywdzony musi czynnie popierać oskarżenie przez cały czas trwania postępowania. Udział organów ścigania jest ograniczony.

Dzisiejszy artykuł chciałbym poświęcić oskarżeniu prywatnemu. Ten rodzaj spraw budzi duże problemy praktyczne, ponieważ pokrzywdzony jest w pewnym stopniu zdany tylko na siebie. Postaram się zatem wytłumaczyć jak wnieść oskarżenie prywatne. Poruszę również kwestię kosztów takiego postępowania i przedawnienia takich przestępstw.

Oskarżenie prywatne – podstawy, przykłady spraw

Warto na początku wiedzieć, że wszystkie przestępstwa są publicznoskargowe, chyba, że w przepisie prawnym jest wyraźnie wskazane, że przestępstwo jest ścigane na wniosek albo prywatnoskargowe. Przestępstwa prywatnoskargowe zostały wyróżnione z tego względu, że bardzo często dotykają one uczuć indywidualnej osoby i od niej zależy ściganie sprawcy. Każdy ma bowiem inną odporność, np. na krytykę, czy pomówienie. Drugą kwestią jest fakt, że są one niekiedy popełniane przez osoby najbliższe i pomimo przestępstwa – nie chcemy, aby sprawca poniósł odpowiedzialność. Dla zobrazowania moich rozważań przedstawiam listę przestępstw prywatnoskargowych:

  1. spowodowanie lekkiego uszczerbku na zdrowiu (czyli trwające nie dłużej niż 7 dni),
  2. zniesławienie,
  3. zniewaga,
  4. naruszenie nietykalności cielesnej.

Jak widać na powyższej liście znajdują się przestępstwa, które mogą być różnie odczuwane przez pokrzywdzonych. Dlatego też, prawo nie nakazuje organom ścigania z automatu szukać i karać sprawców.

Postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego

Brak udziału prokuratora, czy policji nakłada na poszkodowanego pewne obowiązki. Aby wnieść oskarżenie prywatne poszkodowany musi:

  • sporządzić prywatny akt oskarżenia, w którym oznaczy osobę oskarżoną, wskaże zarzucany jej czyn oraz dowody, na których opiera oskarżenie albo
  • złożyć ustną lub pisemną skargę na policji, która później zostanie przesłana do sądu.

Sprawa następnie trafia bezpośrednio do sądu. Nie ma postępowania przygotowawczego. Rozprawa główna jest jednak poprzedzona tzw. posiedzeniem pojednawczym. Zamiast tego sprawa może również trafić do mediacji (jeżeli strony tak zadecydują).

Posiedzenie pojednawcze

Sąd zachęca strony do pojednania się. Jeżeli to się uda, postępowanie zostaje umorzone, a sprawa zamknięta.

W przypadku niestawienia się oskarżyciela prywatnego (czyli wnoszącego prywatny akt oskarżenia) lub jego pełnomocnika na posiedzeniu pojednawczym bez usprawiedliwionej przyczyny (np. choroby potwierdzonej zwolnieniem lekarskim), sąd umarza postępowanie. Takie zachowanie traktowane jest jak odstąpienie od oskarżenia. Dlatego tak ważne jest czynne uczestnictwo poszkodowanego (oskarżyciela) w całym postępowaniu.

Jeżeli posiedzenie pojednawcze nie przyniesie oczekiwanych skutków, albo oskarżony nie stawi się na nie, sąd kieruje sprawę na rozprawę główną. W takim przypadku obecne strony powinny od razu zgłosić wnioski dowodowe.

prywatny akt oskrażenia

Rozprawa główna

W przypadku spraw o przestępstwa z oskarżenia prywatnego, oskarżony może do rozpoczęcia rozprawy wnieść przeciwko oskarżycielowi prywatnemu wzajemny akt oskarżenia. Musi on dotyczyć przestępstwa prywatnoskargowego, które pozostaje w związku z zarzucanym mu czynem. W takiej sytuacji sąd rozpatruje obie sprawy łącznie.

Udział prokuratora i policji

Pomimo tego, że sprawę musi wszcząć i prowadzić poszkodowany, prokurator oraz policja mogą brać udział w postępowaniu. Prokurator może bowiem wstąpić do sprawy i poprzeć oskarżenie, jeżeli wymaga tego interes społeczny. Policja natomiast, wykonując polecenia sądu, może np. zbierać i zabezpieczać dowody.

Koszty postępowania prywatnoskargowego

Opłata sądowa (od wniesienia aktu oskarżenia) w sprawach z oskarżenia prywatnego wynosi zawsze 300 zł. Wpłaca się ją na rachunek budżetowy właściwego sądu.

Przedawnienie

Przedawnienie przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego jest stosunkowo krótkie. Karalność ustaje bowiem z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia.

Odstąpienie od oskarżenia

Z racji tego, że to poszkodowany „zarządza” postępowaniem, ma on również możliwość odstąpienia od oskarżenia na każdym etapie sprawy. Jeżeli zrobi to przed rozpoczęciem pierwszej rozprawy (czyli przed odczytaniem aktu oskarżenia), to sprawa zostaje umorzona. Jeżeli zaś od oskarżenia odstąpi w trakcie rozprawy, ale przed prawomocnym orzeczeniem, do umorzenia postępowania konieczna jest zgoda oskarżonego.

Jak wnieść prywatny akt oskarżenia – podsumowanie

W artykule wskazałem najważniejsze informacje praktyczne odnośnie postępowania prywatnoskargowego. Starałem się również przedstawić ogólny schemat takiego postępowania. Jak widać rola pokrzywdzonego jest bardzo duża, bowiem musi on samodzielnie popierać oskarżenie (chyba, że do postępowania włączy się prokurator). Może on jednak uzyskać wsparcie policji w zabezpieczaniu dowodów, czy w trakcie składania skargi, która po przesłaniu do sądu staje się prywatnym aktem oskarżenia.

Szukasz wsparcia prawnego?
Każdą osobę, która się do mnie zgłosi, traktuję z największą uwagą. Jeśli oczekujesz realnej pomocy bez oceniania, w przyjaznej atmosferze, jestem do Twojej dyspozycji.