Sukcesja przedsiębiorstwa osoby fizycznej – nowe zasady

Sukcesja przedsiębiorstwa to nic innego jak jego przejęcie po śmierci przedsiębiorcy. Do tej pory, jeżeli osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą (wpisaną do CEIDG) umarła, nie było możliwości kontynuacji prowadzenia firmy. Wprawdzie majątek przedsiębiorstwa podlegał dziedziczeniu, ale kontynuacji prowadzenia działalności mógł podjąć się tylko spadkobierca, który otworzyłby własną działalność (jednoosobową lub w formie spółki prawa handlowego). Z tego względu pojawiały się następujące problemy:

1. Wszystkie umowy zawarte z pierwotnym przedsiębiorcą (spadkodawcą) wygasały. To samo działo się ze wszystkimi decyzjami, zezwoleniami i koncesjami wydanymi przedsiębiorcy.
2. Brak możliwości posługiwania się firmą (nazwą) przedsiębiorstwa.
3. Zaburzenie ciągłości rozliczeń podatkowych, z uwagi na brak możliwości posługiwania się nr NIP zmarłego przedsiębiorcy.

To tylko część problemów przez które dalsze prowadzenie działalności gospodarczej przez spadkobiercę było utrudnione.

Pod koniec ubiegłego roku (dokładnie 25 listopada) weszła w życie nowa ustawa o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej. Wprowadziła ona szereg regulacji, które pozwalają spadkobiercom w sposób płynny i sprawny zarządzać przedsiębiorstwem zmarłego.

Przedsiębiorstwo w spadku

Ustawa wprowadziła nowe wyrażenie „przedsiębiorstwo w spadku„. Jest to przedsiębiorstwo spadkodawcy kierowane przez zarządcę sukcesyjnego. Przedsiębiorstwo w spadku obejmuje wszystkie rzeczy (składniki) materialne i niematerialne, które były własnością spadkodawcy w chwili jego śmierci oraz służyły do prowadzenia działalności.

Zarządca sukcesyjny

W świetle nowych przepisów przedsiębiorca może za życia ustanowić zarządcę sukcesyjnego. Jest to osoba, która po śmierci spadkodawcy będzie zarządzać firmą w swoim imieniu, ale ze skutkiem w majątku wszystkich spadkobierców. Zarządca całkowicie wejdzie w sytuację przedsiębiorcy i będzie mógł posługiwać się jego nazwą (z dopiskiem: w spadku), a także jego nr NIP. Będzie mógł m.in.:

1. prowadzić przedsiębiorstwo,
2. dokonywać czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa w spadku,
3. pozywać i być pozywanym w sprawach wynikających z prowadzonej przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej,
4. brać udział w postępowaniach administracyjnych, podatkowych i sądowych dotyczących przedsiębiorstwa.

Z uwagi na szeroki wachlarz kompetencji, zachowana zostanie ciągłość istnienia działalności. Zarząd sukcesyjny może trwać do 2 lat od chwili śmierci spadkodawcy. Jest to zatem sytuacja przejściowa. Ma ona na celu wydłużenie czasu dla spadkobierców, aby uporządkowali wszystkie sprawy formalne i podjęli decyzję o ewentualnej kontynuacji działalności swojego spadkodawcy.

Przedsiębiorca musi ustanowić zarządcę w formie pisemnej, a powołana osoba musi wyrazić zgodę na pełnienie tej funkcji. Zarządcą może być tylko jedna osoba w danej chwili. Może ona jednak ustanowić pełnomocnika. Przedsiębiorca może również ustanowić innego zarządcę na wypadek, gdyby pierwszy z powołanych, zrezygnował z tej funkcji.

Jeżeli przedsiębiorca nie ustanowi zarządcy sukcesyjnego, mogą to zrobić następujące osoby w terminie 2 miesięcy od chwili śmierci spadkodawcy:

1. małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku,
2. spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek,
3. spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek, albo zapisobierca windykacyjny, który przyjął zapis windykacyjny, jeżeli zgodnie z testamentem przysługuje mu udział w przedsiębiorstwie w spadku.

Jeżeli kilku osobom przysługuje udział w przedsiębiorstwie – decyzję o zarządcy sukcesyjnym muszą podjąć wspólnie osoby, którym przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku w wielkości większej niż 85/100.

Jeżeli zapadnie już prawomocny wyrok w sprawie stwierdzenia nabycia spadku i określony zostanie właściciel przedsiębiorstwa w spadku, wtedy tylko on może ustanowić zarządcę sukcesyjnego.

W przypadku powołania zarządcy przez spadkobierców, konieczna jest ich wizyta u notariusza i sporządzenie aktu notarialnego.

Na zarządcę sukcesyjnego może być powołana każda osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Czyli musi to być osoba dorosła (minimum 18 lat), która nie jest ubezwłasnowolniona.

Brak powołania zarządcy sukcesyjnego

Ustawa reguluje również sytuację przejściową, tj. od momentu śmierci przedsiębiorcy do dnia ustanowienia zarządcy sukcesyjnego (lub do dnia wygaśnięcia możliwości jego powołania). W tym czasie osoby wskazane powyżej (które są uprawnione do powołania zarządcy sukcesyjnego) mogą dokonywać najważniejszych czynności, które zabezpieczą majątek i sprawią, że przedsiębiorstwo będzie mogło dalej funkcjonować.

Zarząd sukcesyjny a umowy z pracownikami

W sytuacji, gdy zarządca został ustanowiony jeszcze za życia przedsiębiorcy, stosunki pracy zostają zachowane. Pracownicy dalej mogą pracować, ich umowy o pracę trwają, a zarządca sukcesyjny powinien wypłacać wynagrodzenie.

Jeżeli jednak zarząd sukcesyjny zostanie ustanowiony dopiero po śmierci spadkodawcy, stosunki pracy wygasną po upływie 30 dni od dnia śmierci. Z tym, że pracownicy będą mieli pierwszeństwo w zatrudnieniu, jeżeli przedsiębiorstwo znów będzie zatrudniać w tej samej grupie zawodowej. Od chwili śmierci do dnia ustanowienia zarządcy będzie można jednak zawrzeć porozumienie o kontynuacji pracy na dotychczasowych zasadach.

Zarząd sukcesyjny a współpraca z kontrahentami

Ustawa wskazuje również, że od chwili śmierci do dnia ustanowienia zarządcy wszelkie umowy zawarte w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą pozostają ważne i aktualne. Jednak terminy spełnienia świadczeń (np. zapłaty, dostawy itp.) ulegają wstrzymaniu do dnia ustanowienia zarządcy lub wygaśnięcia możliwości jego powołania. Jednakże, jeżeli osoby posiadające udział w spadku (wymienione wyżej, które mogą powołać zarządcę) zaoferują kontrahentom świadczenie wzajemne (czyli wykonają część umowy – obowiązek – zmarłego przedsiębiorcy), kontrahent również musi spełnić świadczenie.

Zarząd sukcesyjny a decyzje, zezwolenia i koncesje

Ustawa określa terminy wygaśnięcia poszczególnych decyzji i zezwoleń wydanych dla przedsiębiorcy. Można tego uniknąć, jeżeli w odpowiednim terminie zarządca sukcesyjny lub właściciel przedsiębiorstwa w spadku złoży odpowiedni wniosek o potwierdzenie możliwości dalszego prowadzenia działalności gospodarczej na takich samych warunkach.

Sukcesja przedsiębiorstwa osoby fizycznej – podsumowanie

Z pewnością ustawa ułatwi przetrwanie wielu firm rodzinnych. Do tej pory z chwilą śmierci przedsiębiorcy, przedsiębiorstwo „rozpadało się” i ciężko było je odbudować. Teraz natomiast działalność przedsiębiorstwa będzie mogła być płynnie kontynuowana. Okres 2 lat powinien z kolei wystarczyć spadkobiercom, aby uporządkować wszystkie sprawy formalne związane ze spadkiem i przedsiębiorstwem.

***
Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej związanej z prowadzoną działalnością gospodarczą – skontaktuj się ze mną:
Kamil Wasilewski – Adwokat Poznań
k.wasilewski@adwokatwasilewski.pl
503 070 837