Kiedy umowa zlecenia może być uznana za umowę o pracę?

Czasami zdarza się, że pracownicy są zatrudniani na umowę zlecenia, pomimo tego, że formalnie charakter wykonywanych przez nich czynności mógłby być uznany za stosunek pracy. Zazwyczaj obu stronom umowy zależy na tym, aby to umowa zlecenia była podstawą wykonywanej pracy. Zleceniodawca ma bowiem „mniejsze koszty”, a zleceniobiorca otrzymuje więcej „na rękę”.
Jest jednak oczywiste, że pomimo różnic w wynagrodzeniu netto, to pracownik (zatrudniony na umowę o pracę) ma więcej praw i przywilejów związanych z zatrudnieniem. Zatem może mu zależeć na tym, aby jego umowa zlecenie została uznana za umowę o pracę. W artykule chciałbym wskazać, kiedy jest to możliwe, a także jak należy dochodzić ustalenia, że umowa zlecenia nosi znamiona umowy o pracę, a zatem podlega pod przepisy kodeksu pracy.

Czym charakteryzuje się stosunek pracy?

Ustawodawca, tworząc przepisy kodeksu pracy, przewidział sytuację, w której pracodawcy będą starać się zastępować umowę o pracę – umowami cywilnoprawnymi (w szczególności umową zlecenia). Art. 22 kodeksu pracy brzmi następująco:

„Art. 22. § 1. Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.
§ 1(1) Zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy.
§ 1(2) Nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy, określonych w § 1.”

Jak widać, przepisy wyraźnie zabraniają stosowania takich praktyk. Dokładna lektura powyższego przepisu (§1) pozwala również na dokładne określenie elementów, które sprawiają, że dany stosunek prawny jest stosunkiem pracy, do którego zastosowanie mają przepisy kodeksu pracy. Są to następujące warunki:

1. Pracownik wykonuje określony rodzaj pracy na rzecz pracodawcy – umowa o pracę to umowa starannego działania. Pracownik jest zatem zobowiązany do dokonywania określonych czynności, a nie do osiągnięcia konkretnego rezultatu (jak np. przy umowie o dzieło).
2. Praca jest wykonywana pod kierownictwem pracodawcy, co oznacza, że pracownik musi stosować się do wszystkich poleceń i instrukcji pracodawcy.
3. Wszystkie czynności pracownicze muszą być wykonywane w wyznaczonym przez pracodawcę miejscu i czasie.
4. Ponadto za pracę należy się pracownikowi wynagrodzenie.

Czym charakteryzuje się umowa zlecenie?

Cechy umowy zlecenia znajdziemy w kodeksie cywilnym. Art. 734, który reguluje tę kwestię, jest zdecydowanie krótszy niż ww. art. 22 kodeksu pracy i brzmi następująco:

„Art. 734. § 1. Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie.”

To wszystko. Nie ma tu mowy o podległości, kierownictwu, czasie i miejscu wykonania zlecenia, a nawet o wynagrodzeniu (zlecenie może być bowiem nieodpłatne w przeciwieństwie do świadczenia pracy w oparciu o umowę o pracę).
Jeżeli chodzi o podobieństwa, można jedynie wskazać, że cechą wspólną obu omawianych umów jest to, że są to umowy starannego działania.

Dlaczego umowa o pracę jest korzystniejsza?

Na wstępie wspomniałem o tym, że umowa zlecenia jest wybierana chętnie w praktyce, bowiem obu stronom dostarcza „korzyści finansowych”. Jest to jednak jedyna zaleta umowy zlecenia. Nierzadko jest one jednak nieistotna, jeżeli przeanalizujemy korzyści wynikające z zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.
Po pierwsze, pracownikowi zatrudnionemu na umowę o pracę przysługują wszelkie świadczenia, takie jak: urlop wypoczynkowy, urlop macierzyński itp.
Po drugie, pracownik, podlegając pod przepisy kodeksu pracy, ma zapewnioną ochronę wynagrodzenia, a także czasu pracy (co do zasady nie może pracować więcej, niż wynika to z przepisów).
Po trzecie, zleceniobiorca może być zwolniony tak naprawdę w każdej chwili, natomiast pracownik ma zapewniony okres wypowiedzenia, za który przysługuje mu wynagrodzenie.
Po czwarte, pracodawca odprowadza za pracownika składki na ubezpieczenie społeczne.

Kiedy zatem umowa zlecenia może okazać się umową o pracę?

Odpowiadając na pytanie kiedy umowa zlecenia może być uznana za umowę o pracę, należy wrócić na chwilę do art. 22 kodeksu pracy. Jak już wskazałem powyżej, stosunek pracy musi spełniać kilka warunków. Jeżeli, pomimo zatrudnienia na umowę zlecenia, wykonywane czynności spełniają wspomniane wymagania, może się okazać, że jest to stosunek pracy.
Niestety jednak w praktyce bardzo ciężko ocenić konkretne sytuacje. Każda sprawa musi być indywidualnie rozpatrzona przez sąd, który zbada wszystkie okoliczności faktyczne i ustali, czy zlecenie nosi znamiona stosunku pracy.

Co należy zrobić, aby ustalić, że umowa zlecenia jest w rzeczywistości umową o pracę?

Jeżeli zleceniobiorca uważa, że charakter wykonywanych przez niego czynności odpowiada umowie o pracę powinien złożyć pozew o ustalenie istnienia stosunku pracy do sądu pracy. Wybór sądu jest dowolny, może to być sąd pracy właściwy ze względu:

• na miejsce zamieszkania zleceniobiorcy,
• na miejscowość, w której wykonywana jest praca,
• na siedzibę zleceniodawcy.

Co ważne, taki pozew nie podlega żadnej opłacie.

Podsumowanie

Nie zawsze na początku współpracy można przewidzieć, że w przyszłości wydarzą się takie sytuacje (np. choroba), w których korzystniejsza byłaby umowa o pracę. Zawsze jednak istnieje możliwość ustalenia przez sąd, że zawarta umowa zlecenia jest w rzeczywistości umową o pracę. Zatem szczególnie pracodawcy powinni mieć to na względzie, aby nie narazić się na proces sądowy ze zleceniobiorcami (którzy faktycznie są pracownikami).

***

Mam nadzieję, że artykuł okazał się dla Ciebie przydatny. Jeżeli tak było, polub moją stronę na Facebooku – Adwokat Kamil Wasilewski. Dla Ciebie to tylko chwila, a dla mnie potwierdzenie, że moja praca jest wartościowa i przydatna. Jeżeli masz jakieś pytania odnośnie wpisu, służę pomocą.