Jak ustanowić rozdzielność majątkową?

Najczęściej od momentu zawarcia związku małżeńskiego małżonków łączy ustawowa wspólność majątkowa. Oznacza to, że istnieje majątek wspólny, którym zarządzać może każdy z małżonków samodzielnie, a obok są majątki osobiste. Zdarza się jednak, że małżonkowie decydują się na ustanowienie rozdzielności majątkowej (zwanej potocznie intercyzą). W artykule odpowiem na następujące pytania:

  • Kiedy można ustanowić rozdzielność majątkową?
  • W jaki sposób małżonkowie mogą ustanowić rozdzielność majątkową?
  • Jakie skutki ma ustanowienie rozdzielności majątkowej?

Kiedy można ustanowić rozdzielność majątkową?

Jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego, przyszli małżonkowie mogą postanowić, że chcą zawrzeć tzw. intercyzę. Jest to umowa określająca ustrój własności w małżeństwie. Najczęściej polega ona na tym, że małżonkowie nie mają majątku wspólnego – jedynie swoje prywatne majątki. Umowę o rozdzielności majątkowej przed ślubem należy zawrzeć u notariusza w formie aktu notarialnego. W przeciwnym razie nie wywoła ona pożądanych skutków prawnych, po prostu będzie nieważna.

Rozdzielność majątkową można również ustanowić w trakcie trwania małżeństwa. W tym przypadku mamy do wyboru dwie drogi:

  • u notariusza – jeżeli małżonkowie są zgodni co do ustanowienia rozdzielności,
  • w sądzie – gdy występuje między nimi spór co do rozdzielności majątkowej.

Jak ustanowić rozdzielność majątkową?

Przed notariuszem

W pierwszej kolejności opiszę ustanowienie rozdzielności majątkowej przed notariuszem w formie aktu notarialnego. Sposób ten jest prostszy i szybszy, niż droga sądowa. Niemniej jednak nie każde małżeństwo jest w stanie dogadać się co do ustanowienia rozdzielności majątkowej i konieczna jest sprawa w sądzie.

Jeżeli chodzi o ustanowienie rozdzielności majątkowej u notariusza to czynność ta nie jest w żaden sposób ograniczona czy obwarowana jakimikolwiek warunkami. Jeżeli małżonkowie chcą ustanowić rozdzielność majątkową muszą jedynie złożyć zgodne oświadczenia woli przed notariuszem. Wynagrodzenie notariusza za sporządzenie umowy majątkowej małżeńskiej to maksymalnie 400 zł.

W sądzie

Ustanowienie rozdzielności majątkowej na drodze postępowania sądowego jest nieco bardziej skomplikowane. Nie tylko ze względu na fakt, że małżonkowie nie są zgodni co do ustanowienia rozdzielności majątkowej.

Po pierwsze należy podkreślić, że jeden z małżonków może zwrócić się do sądu o ustanowienie rozdzielności majątkowej tylko z ważnych powodów. Jest to swoisty mechanizm prawny, który zabezpiecza interesy drugiego małżonka. Zabezpieczenie to jest również wprowadzone z tego względu, że podstawowym i domyślnym stosunkiem majątkowym w małżeństwie jest wspólność. Zatem skoro jeden z małżonków, wbrew woli drugiego, chce ustanowić rozdzielność majątkową musi mieć ku temu ważne powody.

Które powody są ważne z perspektywy sądu?

Żadna ustawa nie definiuje tego zagadnienia. Jednak bazując na praktyce sądów możemy wymienić kilka sytuacji, które uzasadniają konieczność ustanowienia rozdzielności majątkowej. Są to m.in.:

  1. brak możliwości dojścia do porozumienia przez małżonków w kwestii zarządu majątkiem wspólnym,
  2. brak zaufania między małżonkami w kwestiach finansowych,
  3. lekkomyślne trwonienie majątku przez jednego z małżonków,
  4. uzależnienie od alkoholu, czy narkotyków itp.

Ważne powody to zatem sytuacje, w których wspólne zarządzanie majątkiem nie jest możliwe z powodu zawinionego zachowania jednego z małżonków. Jeżeli bowiem jednego z małżonków dotknie długotrwała choroba, wskutek której nie będzie mógł zarządzać majątkiem wspólnym lub nawet będzie to utrudniał, nie można żądać ustanowienia rozdzielności majątkowej. Taka sytuacja jest bowiem niezależna od jego woli.

Kolejną, ważną kwestią w przypadku sądowej rozdzielności majątkowej jest data ustanowienia rozdzielności. Co do zasady, rozdzielność zaczyna obowiązywać od chwili uprawomocnienia się wyroku. Istnieje jednak możliwość ustanowienia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną. Sąd dokonuje tego jednak wyjątkowo. Warto również podkreślić, że rozdzielność majątkową z datą wsteczną można ustanowić jedynie przed sądem. U notariusza nie jest to możliwe – nawet, jeżeli małżonkowie zgodnie by o to żądali. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby u notariusza wskazać datę późniejszą, niż moment podpisania aktu notarialnego.

Pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej wnosi się do Sądu Rejonowego w okręgu, w którym małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania. Opłata od takiego pozwu jest stała i wynosi 200 zł.

Różnica w ustanowieniu rozdzielności przed sądem i notariuszem

Sądowe ustanowienie rozdzielności majątkowej ma również jedną istotną zaletę w stosunku do postępowania przed notariuszem. Orzeczenie sądowe jest bowiem skuteczne zawsze wobec wszystkich innych osób. Natomiast ustanowienie rozdzielności majątkowej w formie aktu notarialnego ma skutek wobec osób trzecich, tylko wtedy, gdy o nim wiedzieli. Zatem w przypadku jakiejkolwiek sytuacji konfliktowej np. z wierzycielem jednego z małżonków, uznaje się, że małżonków łączy wspólność ustawowa, jeżeli wierzyciel nie wiedział o umowie ustanawiającej rozdzielność. Ma to ogromne znaczenie np. w przypadku prowadzenia egzekucji.

Skutki ustanowienia rozdzielności majątkowej małżeńskiej

Od momentu ustanowienia rozdzielności majątkowej, wszystkie dochody wypracowane przez małżonków trafiają do ich prywatnych majątków. Natomiast dotychczasowy majątek wspólny dalej stanowi współwłasność małżonków. Teraz jednak jest to współwłasność w częściach ułamkowych. Zatem każdemu z małżonków przysługuje udział 1/2 w każdej wspólnej rzeczy. Małżonkowie tymi udziałami mogą dowolnie rozporządzać. Aby dokonać ostatecznego podziału majątku w następstwie którego każdy przedmiot z majątku wspólnego zostanie przyznany na własność jednemu z małżonków, trzeba założyć oddzielną sprawę o podział majątku.

Szukasz wsparcia prawnego?
Każdą osobę, która się do mnie zgłosi, traktuję z największą uwagą. Jeśli oczekujesz realnej pomocy bez oceniania, w przyjaznej atmosferze, jestem do Twojej dyspozycji.