W jaki sposób można zabezpieczyć umowę z kontrahentem?

Sposobów na to, aby zabezpieczyć umowę z kontrahentem jest stosunkowo dużo. Różnią się one kosztami i potencjalną skutecznością. W dzisiejszym wpisie chciałbym wymienić i porównać najczęściej występujące w obrocie gospodarczym metody zabezpieczenia umów. W artykule odpowiem m.in. na następujące pytania:

• W jaki sposób wprowadzić poszczególne zabezpieczenia do umowy?
• Na czym polegają wymienione przeze mnie sposoby na zabezpieczenie umowy z kontrahentem?
• Czym się od siebie różnią?

Kara umowna jako sposób zabezpieczenia umowy

Jako pierwszą opiszę karę umowną. Z pewnością każdy o niej słyszał. Zresztą na blogu pisałem już o niej szczegółowo tutaj. Przypomnę zatem najważniejsze informacje:

1. Kara umowna może zabezpieczać niepieniężne zobowiązania umowne.
2. Strony ustalają, że w przypadku powstania szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, jej naprawienie nastąpi przez zapłatę określonej sumy pieniędzy (kary umownej).
3. Kara umowna może być zastrzeżona na rzecz obu stron umowy.
4. Co do zasady, kwota kary umownej jest dowolnie ustalana przez strony. W niektórych sytuacjach sąd może jednak zmienić jej wysokość (tzw. miarkowanie kary umownej).
5. Zaletą kary umownej jest to, że w przypadku powstania szkody, nie trzeba wykazywać przed sądem jej wysokości, aby otrzymać ustalone wcześniej odszkodowanie.

Dobrowolne poddanie się egzekucji przez dłużnika

Kolejny ze sposobów zabezpieczenia umowy, który chcę opisać polega na tym, że można wszcząć egzekucję przez komornika bez przeprowadzania postępowania sądowego. Jest to tzw. dobrowolne poddanie się egzekucji przez dłużnika. Jedna ze stron umowy może bowiem w akcie notarialnym zobowiązać się do poddania się egzekucji wprost z aktu notarialnego w przypadku np. niespełnienia przez nią obowiązkowych umownych. W takiej sytuacji wierzyciel kieruje egzekucję do komornika i przedkłada akt notarialny zamiast prawomocnego wyroku sądowego. Przed tym musi jednak uzyskać klauzulę wykonalności.

Oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji z aktu notarialnego uregulowane jest w kodeksie postępowania cywilnego (art. 777 § 1 pkt 5), gdzie wskazane są elementy konieczne takiego oświadczenia:

• oznaczenie stron umowy (czyli dłużnika i wierzyciela),
• określenie świadczenia dłużnika (do czego się zobowiązuje),
• wskazanie zdarzenia, które powoduje konieczność wykonania ww. obowiązku,
• termin, w jakim wierzyciel ma prawo wystąpić o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu.

Weksel

Kolejną formą zabezpieczenia umowy jest weksel. Weksel to rodzaj papieru wartościowego, który wystawia jedna ze stron umowy, aby w przypadku zaistnienia pewnych okoliczności, druga strona mogła go użyć – czyli spieniężyć. W obrocie występują weksle trasowane i własne. Pierwszy z nich kierowany jest do osoby trzeciej i to ona, na jego podstawie, musi zapłacić wierzycielowi, natomiast w wekslu własnym to wystawca zobowiązuje się do zapłaty określonej sumy pieniędzy.

Często w umowach gospodarczych stosowany jest tzw. weksel in blanco. Działa on w ten sposób, że niektóre informacje na nim nie są uzupełnione (np. kwota). Są one wpisywane przez wierzyciela przed realizacją weksla. Aby jednak nie wpisał on dowolnej kwoty, strony przy wekslu in blanco często zawierają dodatkowe porozumienie wekslowe.

Należności z weksla dochodzi się w sądowym postępowaniu nakazowym – jest szybsze i tańsze niż standardowe postępowanie. Wystawić weksel można w dowolnej formie. Wymagany jest jedynie podpis wystawcy. Czynność ta nie podlega żadnym dodatkowym kosztom.

Poręczenie

W umowach często stosuje się również poręczenie jako sposób na ich zabezpieczenie. Poręczenie zostało unormowane w kodeksie cywilnym (art. 876 i następne). Poręczyciel zobowiązuje się do wykonania zobowiązania umownego w przypadku, gdyby strona umowy (za którą poręcza) sama go nie wykonała. Poręczycielem może być osoba prywatna (fizyczna) oraz osoba prawna (np. spółki).

Ustanowienie poręczenia wymaga zawarcia umowy, w której zostanie dokładnie określone zobowiązanie poręczyciela. Poręczenie może dotyczyć zarówno świadczeń pieniężnych i niepieniężnych, a jego ustanowienie nie podlega dodatkowym kosztom.

Hipoteka – rzeczowe zabezpieczenia umowy

Teraz chciałbym przejść do opisu 2 najpopularniejszych rzeczowych form zabezpieczenia umowy, które dają większą pewność spłaty zobowiązania i  są niezależne od (nie)wypłacalności dłużnika.

Jako pierwszą opiszę popularną hipotekę. Dotyczy ona najczęściej roszczeń instytucji finansowych. Na wypadek braku spłaty zobowiązania, roszczenie jest zabezpieczone nieruchomością. Wierzyciel może zatem doprowadzić do wszczęcia egzekucji z określonej nieruchomości i to bez względu na to, kto jest jej aktualnym właścicielem. Dodatkowo tzw. wierzyciel hipoteczny ma pierwszeństwo w prowadzeniu egzekucji przed wszystkimi wierzycielami osobistymi dłużnika.

Do ustanowienia hipoteki konieczna jest umowa zawarta w formie aktu notarialnego, a także wpis do księgi wieczystej nieruchomości.

Zastaw rejestrowy jako zabezpieczenie interesów przedsiębiorcy w umowie

Można powiedzieć, że zastaw rejestrowy trochę przypomina hipotekę. Z tą jednak różnicą, że zastaw rejestrowy można ustanowić na rzeczach ruchomych oraz zbywalnych prawach majątkowych (np. papierach wartościowych). Sposób zaspokojenia z przedmiotu zastawu rejestrowego może być przez strony ustalony dowolnie. Mogą one bowiem postanowić, iż np. zaspokojenie zastawu nie nastąpi na drodze postępowania sądowego, lecz:

• przez przejęcie przez wierzyciela na własność przedmiotu zastawu, albo
• sprzedaż przedmiotu zastawu.

Zastaw rejestrowy pozwala na zaspokojenie swojego roszczenia z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami. Aby ustanowić zastaw rejestrowy należy zawrzeć umowę, a następnie dokonać wpisu do rejestru zastawów.

Jak zabezpieczyć umowę z kontrahentem – podsumowanie

Każdy z opisanych przeze mnie sposobów na zabezpieczenie umowy z kontrahentem ma swoje plusy i minusy. Oczywiście, jeżeli chodzi o prawdopodobieństwo skutecznej egzekucji, rzeczowe formy zabezpieczenia umowy są najlepsze. Niemniej jednak, strony umów gospodarczych nie decydują się na nie często (np. z uwagi na koszty ich wdrożenia). Dlatego też przed zawarciem umowy, warto dokładnie przemyśleć, który ze sposobów jej zabezpieczenia będzie dla nas najkorzystniejszy, biorąc pod uwagę sytuację majątkową drugiej strony, a także przedmiot umowy.

***

Mam nadzieję, że artykuł okazał się dla Ciebie przydatny. Jeżeli tak było, polub moją stronę na Facebooku – Adwokat Kamil Wasilewski. Dla Ciebie to tylko chwila, a dla mnie potwierdzenie, że moja praca jest wartościowa i przydatna. Jeżeli masz jakieś pytania odnośnie wpisu, służę pomocą.